«Η Ευρώπη ή θα πέσει προς τα εμπρός, ή θα πέσει προς τα πίσω… πρέπει όμως να πέσει προς τα εμπρός».
Αυτό μου είπε ο φίλος μου ο Pierre, που είναι Γάλλος διπλωμάτης, όταν ήμουν στο Παρίσι τον προηγούμενο μήνα.Αυτό που εννοούσε ήταν ότι οι ευρωπαϊκές χώρες θα πρέπει να συμφωνήσουν να παραδώσουν όσο το δυνατόν περισσότερη οικονομική κυριαρχία στην ΕΕ, όπως έχουν παραδώσει την κυριαρχία τους στα νομισματικά, στα μεταναστευτικά, κλπ.
Και όπως μου έδωσε να καταλάβω, η κρίση του ευρώ έφερε το σύστημα σε μια κρίσιμη καμπή, στην οποία οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να επιλέξουν μεταξύ της ολοκλήρωσης και της κατάρρευσης.
«Θα συμφωνήσουν όμως;» τον ρώτησα.
«Αυτό είναι το πρόβλημα…», μου απάντησε.
Και πράγματι αυτό είναι το πρόβλημα, ή ο Γόρδιος δεσμός που οι Ευρωπαίοι πολιτικοί και διανοούμενοι δείχνουν ανήμποροι να λύσουν. Σε σχέση με την ΕΕ, οι αμερικανικές πολιτικές δυσλειτουργίες μοιάζουν ασήμαντες.
Σε μια πρόσφατη εργασία του, ο διευθυντής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικής Πολιτικής Mark Leonard, έγραψε για την αναγκαιότητα, αλλά και το ανέφικτο της ολοκλήρωσης. Η αναγκαιότητα είναι ξεκάθαρη. Η βαθιά ύφεση, σε συνδυασμό με την τραπεζική κρίση, άφησε χώρες όπως η Ελλάδα, η Ιρλανδία, η Ιταλία, και η Πορτογαλία με ανυπέρβλητα για τις δυνατότητές τους χρέη. Οι αγορές αντέδρασαν, αρνούμενες να αγοράσουν τα ομόλογά τους, εκτός και αν τα επιτόκια είναι τέτοια, που θα απειλούν τις χώρες αυτές με πτώχευση.
Οι πλούσιες χώρες, φοβούμενες την μεταδοτικότητα, αντέδρασαν διστακτικά και αργά, συγκεντρώνοντας κεφάλαια ώστε να αποφευχθούν προσωρινά οι χρεοκοπίες, και εξοργίζοντας εξίσου τόσο τα κράτη που χρωστάνε όσο και αυτά που δανείζουν.
Μια νομισματική ένωση αποτελούμενη από 17 διαφορετικά κράτη, το καθένα με τη δική του φορολογική πολιτική, τον δικό του δημόσιο τομέα, και τη δική του εργατική νομοθεσία, και πάνω από όλα με 17 ποικίλες μορφές παραγωγικότητας, δεν μπορεί να αντέξει. Ή θα πρέπει να βρεθεί ένας μηχανισμός που θα αναγκάσει τα μέλη να συμπεριφέρονται το ίδιο, ή η ευρωζώνη, αλλά και η ΕΕ, θα καταρρεύσουν.
Ποιος όμως θα είναι αυτός ο μηχανισμός; Πολλοί προτείνουν μια Ευρώπη δυο ταχυτήτων. Η μια ομάδα θα είναι οι χώρες της ευρωζώνης, και η άλλη θα αποτελείται από χώρες όπως η Βρετανία, η Πολωνία, και η Δανία. Οι πρώτες θα συνεργάζονται σε «ομοσπονδιακά» πλαίσια, ενώ οι δεύτερες θα αποζημιωθούν με ένα είδος ζώνης ελεύθερου εμπορίου, στην οποία πιθανόν να συμμετέχουν η Ρωσία και η Τουρκία.
Όλα αυτά τα σχέδια είναι γεμάτα δυσκολίες. Η Βρετανία σίγουρα δεν θα δέχονταν μια δευτεροκλασάτη θέση, και μάλλον θα αποχωρούσε από την ΕΕ. Οι ασθενέστερες οικονομικά χώρες θα επέλεγαν επιστροφή στα εθνικά τους νομίσματα, παρά μια ριζοσπαστική οικονομική και πολιτική αλλαγή.
Το μεγαλύτερο όμως πρόβλημα είναι ότι ο μέσος Ευρωπαίος πολίτης δεν είναι έτοιμος να παραδώσει την εθνική του κυριαρχία σε μια ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Ο Winston Churchill το 1948 είχε ευχηθεί να δούμε μια Ευρώπη όπου ο κάθε πολίτης θα την έβαζε επάνω από τη χώρα του, αλλά αυτό δεν συνέβη ακόμη. Το εγχείρημα της ολοκλήρωσης έπεσε σε τοίχο, όταν στην προσπάθεια να υιοθετηθεί ένα νέο ευρωπαϊκό σύνταγμα το 2005, αντέδρασαν μέσω δημοψηφισμάτων η Γαλλία και η Ολλανδία.
Κάποιες άλλες προσπάθειες έγιναν σχεδόν κρυφά μέσω των γραφειοκρατών στις Βρυξέλλες, παρά με δημοκρατικά μέσα.
Η συμμετοχή στην ΕΕ δεν είναι μόνο τα καλά, όπως το να ταξιδεύουμε χωρίς διαβατήρια, αλλά προϋποθέτει και κάποιες σκληρές υποχρεώσεις, όπως είναι η δημοσιονομική πειθαρχία. Αυτό μας οδήγησε και σε μια κρίση νομιμότητας.
Όπως γράφει ο Mark Leonard, «όσο η ΕΕ ωριμάζει πολιτικά, τόσο η γραφειοκρατική της επιτυχία τροφοδοτεί λαϊκίστικες αντιδράσεις σε εθνικό επίπεδο». Η τρέχουσα κρίση επιτάχυνε αυτό το φαινόμενο.
Οι νέοι, εγκεκριμένοι από την ΕΕ, πρωθυπουργοί της Ελλάδας και της Ιταλίας απολαμβάνουν ευρείας δημόσιας στήριξης. Τι θα γίνει όμως μόλις αρχίσουν να εφαρμόζουν τα οδυνηρά μέτρα λιτότητας που χρειάζονται για να αποφευχθεί η χρεοκοπία και για να τηρηθούν οι όροι της διάσωσης; Ακόμη και αν οι ψηφοφόροι συμφωνήσουν στην αναγκαιότητα των μέτρων, η πικρία τους προς το σύστημα θα αυξηθεί.
Υπάρχουν δυο τρόποι για να εξετάσουμε αυτή την αποξένωση των λαών από τις Βρυξέλλες: Ως θέμα κουλτούρας, και ως ζήτημα πολιτικής.
Όπως έγραψαν οι New York Times, οι δυτικογερμανοί προθυμοποιήθηκαν να κάνουν θυσίες για τα αδέλφια τους της ανατολικής Γερμανίας, αλλά δεν θέλουν να πληρώνουν για τους Έλληνες. Αυτή η λαϊκή αντίδραση είναι που έχει δέσει τα χέρια της Angela Merkel, την ώρα που προσπαθεί μαζί με τους υπόλοιπους ηγέτες να βρει μια διέξοδο από την κρίση.
Έτσι, η ΕΕ γίνεται το σύμπτωμα μιας μεγαλύτερης κρίσης του φιλελευθερισμού, που κάποτε φαντάζονταν ότι ο άνθρωπος θα απεμπολήσει την αφοσίωσή του στο έθνος ή στον Θεό, για χάρη της ευμάρειας, της αποδοτικότητας, και της λογικής, με τους Έλληνες και τους Σουηδούς να μεταμορφώνονται εξίσου σε νέους Ευρωπαίους.
Η ΕΕ είναι ένα ακόμη αποτυχημένο πείραμα, όπως ο ΟΗΕ, στο να φτιαχτούν διεθνείς, ασφαλείς, και χωρίς πάθος κυβερνήσεις.
Η ίδια η ΕΕ επιδείνωσε αυτή το εγγενές πολιτισμικό πρόβλημα, επιλέγοντας συστηματικά τους τεχνοκράτες αντί της δημοκρατίας. Δεν μπορείς να δημιουργήσεις τις Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης με μυστικές γραφειοκρατικές κινήσεις, ούτε με μυστικές συμφωνίες των ηγετών.
Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας Joschka Fischer, που είναι υπέρμαχος της Ευρώπης των δυο ταχυτήτων, είχε πει πως η περαιτέρω ολοκλήρωση μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω δημοκρατικής πολιτικής. Οι ηγέτες θα πρέπει να παραδεχτούν δημόσια ότι τίθεται ζήτημα εθνικής κυριαρχίας, και να καθησυχάσουν τους λαούς, διασφαλίζοντάς τους έναν ισχυρότερο ρόλο των εθνικών κοινοβουλίων στο μέλλον.
Οι Ευρωπαίοι πολίτες θα δεχθούν μια παραχώρηση εθνικής κυριαρχίας, μόνο εφόσον η ΕΕ αγκαλιάσει τα ζητήματα που απασχολούν τους ίδιους και όχι μόνο αυτά που απασχολούν τους τραπεζίτες. Παράλληλα, οι οικονομικές πολιτικές της θα πρέπει να έχουν ως στόχο την ανάπτυξη, και όχι μόνο την λιτότητα, με την οποία έχουν μια αρρωστημένη εμμονή οι Γερμανοί.
Αν δεν υπάρξουν πολιτικές ανάπτυξης, το όλο ευρωπαϊκό εγχείρημα μπορεί να καταστεί άσχετο, αφού οι ασθενείς χώρες ποτέ δεν θα μπορέσουν να εξυπηρετήσουν τα χρέη τους μόνο με περικοπές δαπανών.
Από την άλλη, το πολιτισμικό ζήτημα μπορεί και να μην είναι καν αντιμετωπίσιμο. Μάλιστα, δυσχεραίνεται από την τεχνολογία. Η γενική κατεύθυνση του κόσμου σήμερα είναι προς την αποκέντρωση, με δίκτυα που ενώνουν τους ομοϊδεάτες, και με μια καχυποψία για κάποιες μακρινές αρχές. Στο μέλλον, θα βλέπουμε την ΕΕ ως ένα κλασικό προϊόν του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα.
Και όμως, η ΕΕ έφερε τεράστιο πλούτο στην Ευρώπη, και βοήθησε στην συλλογική ευρωπαϊκή ταυτότητα που έγινε συνώνυμη με την ειρήνη, την ανοχή, και τη καλή ζωή. Για αυτό και ο φίλος μου ο Pierre πιστεύει πως η Ευρώπη θα πρέπει να πέσει προς τα εμπρός. Κάτι όμως που δεν πρόκειται να γίνει χωρίς μια ευρύτερη πολιτική νομιμοποίηση. Και για να γίνει αυτό, απαιτείται μια εντελώς διαφορετική από τη σημερινή ΕΕ.
Του James Traub
Foreign Policy
Πηγή: www.antinews.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου